این مقام سوری كه به نامش اشاره نشده افزود: 'این هدف در ارتفاع بسیار پایین و با سرعت بسیار بالا در حركت بود و پدافند هوایی سوریه بر اساس قوانین موجود با آن برخورد كرد و پس از ساقط شدن در آب های سرزمینی سوریه روشن شد كه هدف، یك هواپیمای نظامی تركیه بود كه وارد حریم هوایی سوریه شده بود.'

ساقط شدن جنگنده تركیه در غرب سوریه همزمان با ادامه تحولات و ناآرامی ها در سوریه و یك روز پس از فرار یك خلبان سوری به اردن سوالات، نگاه ها و برخی تحلیل ها را در ارتباط با آن به دنبال داشته است.

پیش از ورود به این بحث لازم است تا با كمی گردش به عقب زمینه بروز چنین تجاوز آشكاری را با استفاده از دو فروند هواپیمای پیشرفته اف 16 و یا اف 4 بررسی كرد.

تركیه و سوریه دارای 850 كیلومتر مرز مشترك هستند كه این مرزها در سوریه نواحی شمالی را شامل می شود.

از زمان آغاز ناارامی ها در سوریه، تركیه ضمن حمایت از گروه های سیاسی مخالفان این كشور پایگاه های نظامی نیز به تشكلی به نام 'ارتش آزاد سوریه' واگذار كرد و مقر فرماندهی آن را در خاك تركیه قرار داد.

همین امر موجب شده است تا یكی از مناطق بحرانی سوریه در استان ادلب در شمال غرب این كشور و در همسایگی تركیه تشكیل شود. این موضوع ارتباطی مستقیم با حمایت های سیاسی – نظامی آنكارا از مخالفان و افراد مسلح در سوریه دارد.

تركیه علاوه بر چنین حمایت هایی زمینه را برای اقدامات دیگر كشورها در مرزهای این كشور برای حمایت از افراد مسلح فعال در سوریه نیز فراهم كرده است.

روزنامه آمریكایی ' نیویورك تایمز' روز پنجشنبه گذشته در این ارتباط نوشت كه تعدادی از افسران سازمان اطلاعات مركزی آمریكا (سیا) در مناطق جنوبی تركیه در خصوص این كه به كدام گروه از نیروهای مخالف دولت سوریه سلاح اعطا شود، تصمیم‌ گیری می ‌كنند.

نیویورك‌ تایمز به نقل از مقامات آمریكایی و افسران اطلاعاتی رژیم‌ های عربی نوشت: این اسلحه مسلسل‌ های خودكار، نارنجك‌ های پرتاب‌ شونده، مهمات و برخی سلاح های ضد تانك را در برگرفته و بیشتر از طریق مرزهای تركیه و با همكاری یك گروه سایه به مخالفان تحویل می‌ شوند.

چنین حمایت هایی علاوه بر آنكه موجب ادامه و افزایش ناآرامی ها در سوریه شده است، اعتراض های مستمر دمشق و تاكید بر رعایت ضرورت حسن همجواری را نیز در پی داشته و در نهایت موجب سردی روابط دو كشور در ابعاد سیاسی – اقتصادی شده و در آخرین مرحله اخراج سفیر تركیه از دمشق را به دنبال داشت.

با چنین پیش زمینه ای در صفحه مناسبات لغزنده دو كشور است كه روز گذشته دو فروند هواپیمای جنگی تركیه اقدام به تجاوز به حریم هوایی سوریه كردند و یكی از آنها با آتشباری پدافند هوایی سوریه سرنگون شد.

ساقط كردن این هواپیما از دو بعد و نگاه تركی و سوری آن قابل تامل و بررسی است.

در بعد تركی آن اولین نگاهی كه به چنین تحول جدید در روابط دو كشور از سوی بسیاری از كارشناسان و رسانه ها ارائه می شود، بروز تحول جدید در ارتباط با سوریه و تركیه است كه ساده ترین مفهوم و ترجمه آن وخامت اوضاع و ورق خوردن صفحه ای جدید در ارتباط با تحولات در سوریه است.

در این ارتباط لازم است آنكارا پاسخگوی چنین تجاوزی باشد كه می تواند مبدایی برای دامن زدن به مناسبات سرد دمشق – آنكارا و هرگونه تحولات آتی بین دو طرف از جمله آغاز درگیری و غیره بشمار رود.

از نظر زمانی نیز چنین اقدامی از سوی آنكارا ممكن است بر اساس تصمیم دولتمردان این كشور و یا فشارهای خارجی طرف های عربی – غربی صورت گرفته باشد.

با توجه به فضای تیره و تاری كه بسیاری از رسانه ها به خصوص رسانه های غربی – عربی از اوضاع و شرایط در سوریه به خارج از این كشور مخابره می كنند، ممكن است در اذهان تصمیم گیرندگان تركیه اینگونه خطور كرده باشد كه با اعزام این دو فروند جنگنده توانمندی سوریه را در پاسخگویی به اینگونه اقدامات محك بزنند.

این اقدام تركیه در كنار حمایت مالی و تسلیحاتی قطر و عربستان از گروه های مسلح، معنی و مفهوم دیگر نیز دارد و آن نادیده گرفتن تلاش های بین المللی برای برقراری آرامش در سوریه است.

به عقیده برخی كارشناسان، تركیه با این اقدام اكنون به دنبال اجرای منویات و سیاست های غربی – عربی برای ایفای نقش ژاندارمی در منطقه با هدف رویای اعاده امپراتوری عثمانی است.

تركیه عملا در برابر طرح شش بندی كوفی عنان فرستاده سازمان ملل برای حل بحران سوریه ایستاده و می خواهد برگ برنده ای را به سوریه و طرف های حامی این كشور مانند چین و روسیه در نهادهای بین المللی مانند شورای امنیت سازمان ملل نشان دهد.

این مطلب را نیز باید در نظر داشت كه تركیه عضو سازمان آتلانتیك شمالی (ناتو) است و بر اساس مقررات آن در صورت درگیر شدن هر یك از كشورهای آن، دیگر كشورها ملزم به همكاری برای دفاع هستند و اگر چنین تجاوزی از سوی تركیه به سوریه منجر به وقوع درگیری در منطقه شده و پای ناتو به منطقه باز شود، در آن صورت اولین عامل چنین مصیبتی دولتمردان تركیه هستند كه خواسته و یا ناخواسته و بنا به درخواست دیگران به چنین اقدامی دست زده اند.

اكنون در این ارتباط حتی برخی از منابع خبری از تعلق هواپیماهای جنگنده مزبور به ناتو خبر می دهند كه این امر در صورت صحت می تواند به مراتب ابعاد خطرناك تری به دنبال داشته باشد.

در چنین اوضاع و شرایطی بهترین راه و گزینه پیش رو برای دولتمردان تركیه ارائه توضیح در ارتباط با اهداف این تجاوز و تشریح مسایل و اهداف و فشارهای پشت پرده آن برای مردم تركیه وافكار عمومی جهانیان است.

البته اگرچه این مطلب را نیز باید در نظر داشت كه دولتمردان تركیه با توجه به مشكلاتی كه در ارتباط با مناسبات با سوریه ایجاد كرده و موجب ضربه خوردن به منافع برخی از تجار در تركیه شده اند، بزودی باید پاسخگوی چنین اقداماتی در برابر نمایندگان مجلس این كشور باشند.

اما در بعد سوری موضوع نیز باید به این مطلب اشاره كرد كه دمشق با این اقدام در واقع به 16 ماه حمایت های تركیه از افراد مسلح و مخالف دولت سوریه پاسخ داد و اقتدار خود را برای رویاروی با هرگونه تحول غیر قابل پیش بینی به نمایش گذاشت.

علاوه بر این مقام های دمشق با ساقط كردن هواپیمای یك كشور عضو ناتو پیامی نیز برای همه طرف های مقابل خود فرستادند كه در روزهای اخیر از برنامه ها و طرح های نظامی برای دخالت در امور سوریه سخن به میان می آورند و نشان داد كه سوریه، لیبی نیست و با توجه به استحكام نظام سیاسی و پشتوانه ارتش سوریه كه 16 ماه در برابر ناآرامی ها ایستاده است، از ورق خوردن هیچ صحنه جدیدی مانند درگیری باك ندارد.

این مطلب را نیز نباید فراموش كرد كه ساقط كردن هواپیمای تركیه به عنوان كشور حامی افراد مسلح در سوریه پیامی آشكار به ریاض و دوحه نیز به شمار می رود، زیرا عربستان و قطر همواره بر اعمال فشار نظامی علیه سوریه تاكید می كنند.

گزارش از: داود پورصحت

خاورم**1436**1431**1423