نوزدهم خردادماه هنگامی كه مذاكره كنندگان آژانس بین المللی انرژی اتمی و نمایندگان جمهوری اسلامی ایران پس از هشت ساعت مذاكره در وین از جلسه خارج شدند، خبر از ادامه گفت و گوها دادند.

گرچه هنوز زمان و مكان برگزاری نشست آتی روشن نیست اما همانگونه كه 'علی اكبر سلطانیه' نماینده دایم جمهوری اسلامی ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی، در جلسه خبری مشترك خود با 'هرمان ناكارتس' معاون امور پادمان آژانس و مسوول مذاكره با تهران، اعلام كرد این نشست برای 'جمع بندی بحث ها و مواضع اصولی' تشكیل خواهد شد.

سلطانیه گفت: رفع ابهامات درباره ادعاها باید چارچوبش مشخص شود و این امر با بازرسی عادی فرق دارد.

سفیر ایران در آژانس در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینكه ایران و آژانس چه زمانی به توافق دست می یابند، افزود: ما می خواهیم روی مدالیته كار كنیم و این موضوع بسیار مهمی است.

** دلیل اصلی تدوین مدالیته

--------------------------------------

پیش از این نیز در سال 1387، دو طرف برای پاسخ دادن به ادعاهای مطرح شده از سوی آژانس بین المللی انرژی اتمی بر سر تدوین یك مدالیته توافق كرده بودند.

طبق مدالیته (برنامه عمل 2007 یا همان سند INFCIRC/711)، 6 مساله باقیمانده 'آزمایشات پلوتونیوم'، 'سانتریفیوژهای پی. یك و پی. دو'، 'منشاء آلودگی'، 'سند اورانیوم فلزی' ، 'پلونیوم 110' و 'معدن گچین' در سال 1387 حل و فصل شد و مدیركل وقت آژانس بین المللی انرژی اتمی در پایان همان سال این امر را طی گزارشی رسمی به شورای حكام مورد تایید قرار داد.

با این حال، ادعاهای جدیدی بویژه پس از آنكه 'یوكیا آمانو' به عنوان مدیركل جدید آژانس بین المللی انرژی اتمی انتخاب شد، در گزارش های بعدی آژانس درباره فعالیت های هسته ای جمهوری اسلامی ایران مطرح شد.

البته با وجود درخواست تهران برای دریافت كردن اصل اسناد مورد ادعا برای بررسی، ارزیابی و پاسخ به آنها، هنوز آژانس هیچ مدركی را ارایه نداده است و حتی با وجود زیر سوال بودن اعتبار منابع اطلاعاتی مورد طرف آژانس و همچنین داده های جمع آوری شده، باز هم در گزارش های خود درباره موضوع هسته ای ایران، به آنها استناد می كند.

این ادعاها تا اسفندماه سال گذشته كه ناكارتس به همراه عده ای از بازرسان آژانس به تهران آمده و بدون هماهنگی قبلی خواستار بازدید از سایت نظامی پارچین شده بود، موضوعی تكراری در مذاكرات دوجانبه تهران و آژانس بود.

جمهوری اسلامی ایران با درخواست آژانس برای بازدید از پارچین مخالفت كرد و آن را منوط به ماندن بیشتر هیات بازرسان در تهران و تدوین مدالیته ای برای بازدید از تاسیساتی كرد كه بر اساس اساسنامه آژانس و همچنین حقوق كشورهای عضو معاهده منع گسترش سلاح هسته ای (ان. پی. تی) جزو سایت های هسته ای نبوده و مشمول بازرسی های معمول نمایندگان آژانس نمی شود.

از سوی دیگر، تهران از سال 1384 و به دنبال سنگ اندازی های كشورهای غربی مقابل برنامه های هسته ای خود، اجرای داوطلبانه پروتكل الحاقی و كد 1/3 ترتیبات اجرایی (ترتیبات فرعی پادمان در سال 1976) را متوقف ساخت و بنابراین، بازدید بازرسان آژانس فقط منحصر به سایت های هسته ای اظهار شده می شود.

البته در همان سال 1384 تهران با وجود حق خود برای ممانعت از ورود بازرسان به مكان های غیرهسته ای برای نشان دادن حسن نیت خود ، امكان دوباره دسترسی به سایت نظامی پارچین را فراهم ساخت.

دلیل این امر نیز ادعای سال 1383 'جان بولتون' مشاور رییس جمهوری پیشین آمریكا در زمینه ایران، مبنی بر وجود نشانه هایی در پارچین برای 'آزمایش های گسترده مواد منفجره' بود.

با این حال، پس از دو بار بازدید بازرسان در دی ماه 1383 و آذرماه 1384 از تاسیسات پارچین و پنج محوطه از پیش انتخاب شده و نمونه برداری های محیطی، هیچ مورد مشكوكی گزارش نشد.

به هر روی، اصرار آژانس بر ادعاهای مطرح شده و همچنین تقاضای آنان برای دیدار از پارچین، موضوع مدالیته را تا آنجا جدی كرد كه بیست و پنجم و بیست و ششم اردیبهشت ماه، ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی در وین دور نخست مذاكرات خود را انجام دادند.

همزمان با سفر از پیش اعلام نشده یكم خردادماه آمانو به ایران در پاسخ به دعوت خردادماه و تیرماه سال گذشته رییس سازمان انرژی اتمی و همچنین وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی ایران، دور دوم این نشست در تهران برگزار شد.

آمانو پس از بازگشت به وین از 'توافق برای حل اختلاف دو طرف در مورد برنامه های اتمی تهران' و امضای توافقنامه ای طی روزهای آتی در این زمینه خبر داد و البته گفت زمان آن را نمی تواند به طور دقیق اعلام كند.

به این ترتیب، زمینه نشست نوزدهم خردادماه فراهم شد.

البته پیش از آغاز این مذاكرات، غرب از اعمال فشارهای همیشگی خود بر تهران غافل نشد.

هفدهم خردادماه در آستانه سومین دور مذاكرات جمهوری اسلامی ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی، اتحادیه اروپا طی بیانیه‌ای اعلام كرد 'ما ایران را فرا می‌خوانیم تا به توافقنامه‌ای بدون تاخیر بیشتر برسد'.

به نوشته خبرگزاری فرانسه، اتحادیه اروپا طی این بیانیه 'بر اهمیت اجازه دسترسی به تمامی سایت‌ها، افراد و اطلاعاتی كه آژانس می‌خواهد'، تاكید كرد.

به معنای دیگر این اتحادیه گویا فراموش كرده است تهران اجرای داوطلبانه پروتكل الحاقی و كد 1/3 ترتیبات اجرایی را متوقف كرده است.

از طرف دیگر، اتحادیه اروپا از این نكته نیز چشم پوشی كرده كه آژانس بویژه دبیرخانه آن كه مسوول محافظت كامل از اسرار محرمانه اعضاست، مسوول لو رفتن اطلاعات مربوط به دانشمندان هسته ای ایرانی بوده كه آنان را هدف ترور شبكه های اطلاعاتی غربی و صهیونیستی قرار داده است.

در چنین شرایطی، تنها هدف اتحادیه اروپا برای صدور این بیانیه، سیاسی تر كردن فضای موجود برای گفت و گو درباره یك موضوع كاملا فنی (بازدید از پارچین) و دامن زدن به جو تبلیغاتی ناسالم علیه فعالیت های هسته ای صلح آمیز جمهوری اسلامی ایران بوده است.

** نگاه ابزاری غرب به آژانس

---------------------------------------

در شرایطی كه غرب بویژه آمریكا پشت دیپلماسی چندبعدی خود اعم از جوسازی های رسانه ای و فرهنگی، ارعاب كشورهای ضعیف، تطمیع قدرت های نوظهور و در حال پیشرفت، همراه كردن اروپا با سیاست های خود، انجام جنگ های سایبری و حمله به مراكز رایانه ای مهم ایرانی، اعمال تحریم های اقتصادی، ترور دانشمندان هسته ای، اعمال نظر در نهادهای بین المللی مانند آژانس بین المللی انرژی اتمی و محروم كردن ایران از دستیابی به دانش های نوین هسته ای برخلاف اساسنامه آژانس و ... پنهان شده است، تهران برای شفاف سازی و برملا كردن توطئه های پیچیده و چندجانبه غرب باز هم به گفت و گوهای سازنده ادامه می دهد.

در این میان، گرچه صهیونیسم جهانی با اعمال فشار به دولت آمریكا كه برای ماندن بر سر كار طی دوران آتی انتخابات ریاست جمهوری، بشدت نیاز به جلب آرای لابی صهیونیستی دارد، می كوشد با هیاهو و جنجال آفرینی های سیاسی و رسانه ای مرسوم، عرصه را بر تهران تنگ كند اما انعطاف ایران برای ادامه فعالیت های صلح آمیز هسته ای خود با استناد به حقوق مصرح در عرصه بین المللی، تمام این رشته ها را پنبه كرده است.

آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز باید با توجه به همكاری های جمهوری اسلامی ایران با آژانس كه از نظر تعداد بازرسی ها مشابهی بین دیگر كشورهای عضو ندارد، دامن خود را از باتلاق سیاسی بازی های غربی بیرون بكشد و صرفا به اجرای وظیفه خود برای اعمال نظارت های فنی بر فعالیت های هسته ای اعضا متمركز شود.

همچنین این آژانس موظف است بر اجرای صحیح و دقیق معاهده ان. پی. تی نظارت داشته باشد؛ بویژه در بندهایی كه بر لزوم خودداری كشورهای دارای بمب اتم از انتقال این دانش به دیگران تاكید می كند؛ به این ترتیب، باید بسیاری از كشورهای غربی درباره چگونگی پیدایش بمب های اتمی رژیم صهیونیستی پاسخگو باشند.

آژانس هنوز نتوانسته است گامی برای تحقق خواسته اعضای خود درباره ایجاد خاورمیانه عاری از سلاح هسته ای بردارد و رژیم صهیونیستی به عنوان تنها دارنده این نوع اسلحه در منطقه، به مدیركل این نهاد بین المللی حتی اجازه نزدیك شدن به تاسیسات اتمی خود را نمی دهد.

از سوی دیگر، جهان عاری از سلاح هسته ای به عنوان یكی از آرمان های مطرح در ان. پی. تی هنوز دست نیافتنی به نظر می رسد؛ چه، كشورهای دارای بمب های اتمی با هدف خالی كردن انبارهای تسلیحاتی خود از بمب های نسل اول و دوم، در اقدام هایی نمادین دست به نابودی آنها زده و ذخیره گاه های خود را با نمونه های كشنده تر و پیشرفته تر این سلاح انباشته اند.

در چنین شرایطی، آژانس دغدغه های اساسی اكثر كشورهای جهان را رها كرده و درگیر خواسته های سیاسی معدود كشورهای غربی شده است.

به نظر می رسد این نهاد بین المللی در زمان حاضر با فراموش كردن وظایف اصلی خود، به ابزاری در دستان غرب برای رسیدن به خواسته های انحصارطلبانه و منفعت جویانه آنها تبدیل شده است و موضوع جمهوری اسلامی ایران را نیز از همین منظر می نگرد.

شاید پس از آنكه بار دیگر، البته بعد از انجام كارشناسی های دقیق، مدالیته ای جدید برای همكاری های تهران و آژانس بین المللی انرژی اتمی برای روشن شدن ادعاهای مطرح تهیه شود، آژانس بتواند خود را از میان تار و پود تنیده شده توسط قدرت های غربی بیرون بكشد و با بیشتر روشن شدن ماهیت صلح آمیز برنامه های هسته ای ایران، نگاهی فراتر به منطقه و جهان اندازد و برای اقدام هایی اساسی تر بر اساس وظایف خود، متمركز شود؛ البته به شرط آنكه باز هم اسناد ادعایی جدید، بر این روند سایه نیفكند.

تحقیق**1961**1358